Van farao’s tot moderne ziekenhuizen
De toepassing van bloedzuigers als geneeskrachtige therapie gaat duizenden jaren terug. Het gebruik ervan wordt geschat op zo’n 4000 tot 5000 jaar oud, met een rijke geschiedenis die zich uitstrekt over meerdere continenten en culturen.
Oeroude geneeskunst
Bloedzuigers werden vooral in regio’s met een gematigd of tropisch klimaat ingezet voor medische doeleinden. In woestijngebieden kwam de therapie minder voor, simpelweg omdat de dieren daar niet van nature leven. Inmiddels wordt in ongeveer tweederde van alle landen ter wereld bloedzuigertherapie nog steeds toegepast.
-
Oud-Egypte: In graven van farao’s zijn afbeeldingen gevonden waarop bloedzuigers medicinaal worden gebruikt, bijvoorbeeld op de schouder geplaatst.
-
India: In de Ayurvedische traditie wordt Dhanvantari – de god van de geneeskunde – vaak afgebeeld met een bloedzuiger in zijn hand.
-
Europa: Tot ongeveer 1940 gebruikten ook Nederlandse (huis)artsen bloedzuigers, vooral bij ontstekingen, gewrichtspijn en reumatische klachten.
Vergeten en herontdekt
Met de opkomst van de moderne westerse geneeskunde raakte bloedzuigertherapie in Nederland en andere West-Europese landen in de vergetelheid. Maar in veel andere delen van de wereld bleef de methode een volwaardige therapie:
-
In Oost-Europa, India, Indonesië en andere Aziatische landen bleef hirudotherapie altijd in gebruik.
-
Rond het jaar 1000 na Christus werd in Engeland de term “leecher” zelfs synoniem voor arts – een teken van respect.
-
Tussen 800 en 1850 werd bloedzuigergebruik in West-Europa tijdelijk geassocieerd met aderlating, vampirisme en duivelsuitdrijving – een opmerkelijke culturele ommezwaai waarvan de oorsprong niet volledig duidelijk is. Nadien keerde het medische gebruik weer terug.
Moderne medische toepassingen
-
Sinds 1880 zijn werkzame stoffen uit het bloedzuigerspeeksel (zoals hirudine) wetenschappelijk geïsoleerd en onderzocht.
-
Rond 1970 herontdekte men in Duitsland de therapeutische waarde. Bloedzuigers worden daar sindsdien weer ingezet in ziekenhuizen en klinieken, vooral bij reuma, ontstekingen, gewrichts- en doorbloedingsproblemen.
-
In 2005 kregen medicinale bloedzuigers officieel de status van geregistreerd geneesmiddel in Duitsland.
Ook in Nederland wint de toepassing weer terrein. Zo gebruiken enkele academische ziekenhuizen bloedzuigers onder andere bij transplantatiechirurgie en amputaties, waar ze bijdragen aan het herstel van de doorbloeding en pijnverlichting.